مخاطبان منفعل یا افراد گزینشگر آن سوی رسانه‌ها؟ کنکاشی تطبیقی در متون و نظریه‌های ارتباطی

مقاله حاضر به بررسی و شناخت ویژگی‌ها و ماهیت عمومی «افراد آن سوی رسانه‌ها» می‌پردازد و آن را در کشورهای درحال‌توسعه با اصطلاح «مخاطب‌پنداری» توصیف می‌کند. در مقدمه این مقاله به این نکته اشاره شده که هرچه تصویر ذهنی سیاست‌گذاران و مدیران عرصه‌های رسانه‌ای در کشورهای درحال‌توسعه با واقعیت‌های موجود در این عرصه فاصله داشته باشد، پیامدهایی از قبیل دور شدن مخاطبان از محتواهای رسانه‌های بومی و مورد تأیید را به دنبال خواهد داشت.شناخت و تحلیل انگاره یا تصویر «افراد آن سوی رسانه‌ها» با بررسی نظریه‌های عرصه علوم ارتباطات، می‌تواند بسیاری از زوایای پنهان فعالیت در عرصه رسانه‌ها و عملکردهای مختلف انجام‌شده در این عرصه در کشورهای درحال‌توسعه را به‌روشنی بازنمایاند؛ بر این اساس، هرچه نگرش سرآمدان حکومتی در چنین کشورهایی نسبت به افراد آن سوی رسانه‌ها که در معرض پیام‌های رسانه‌ای هستند، با ماهیت واقعی فعالیت رسانه‌ها، پیام‌گیران و جایگاه امروزی آنان در بازار پُررونق رسانه‌ها و به تعبیر محسنیان راد «بازار پیام» (1387) بیشتر فاصله داشته باشد، احتمال مواجهه با عواقب جبران‌ناپذیر اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی در مقوله بهره‌مندی از رسانه‌ها بیشتر خواهد بود.مقاله در ادامه به مرور تاریخچه و تعریف «افراد آن سوی رسانه‌ها»، نظریه بهره‌مندی و خرسندی از رسانه‌ها و مفهوم «مخاطب‌پنداری» برای رسانه‌ها می‌پردازد. سپس بر اساس نظریات پیش‌گفته، ویژگی‌های کنونی افراد آن سوی رسانه‌ها را با توجه به افزایش روزافزون اختیارات و حق انتخاب آنان و در شرایط فعلی بازار پیام، برمی‌شمارد.